Polaganjem cveća na spomenik Internacionalnim brigadama, u istoimenoj ulici kod Karađorđevog parka u Beogradu, juče je obeleženo 70 godina od početka Španskog građanskog rata i formiranja Internacionalnih brigada, kada se prvim borbama protiv fašizma na tlu Evrope pridružuju i jugoslovenski dobrovoljci. Program obeležavanja godišnjice organizovalo je "Udruženje španskih boraca 1936 - 1939. i prijatelja", čijem je predsedniku Lazaru Latinoviću španski kralj Huan Karlos ove godine uručio Orden za građanske zasluge.

U okviru programa, u Muzeju istorije Jugoslavije od 14. septembra do 8. oktobra bila je postavljena izložba "U čast španskih boraca", posvećena sećanju na više od 1700 jugoslovenskih dobrovoljaca, od kojih je samo nekoliko stotina preživelo četvorogodišnju borbu za odbranu španske Republike od fašističkih pobunjenika. Otvaranje izložbe obeleženo je i sporazumom ovdašnjih muzeja i arhiva sa španskim institucijama koje rade na prikupljanju dokumentarne građe, o digitalizaciji arhivskih materijala i ustupanju njihovih kopija kolegama u Španiji. Postavka je realizovana u saradnji sa Nacionalnim arhivom Katalonije, Udruženjem Arhiva rat i izgnanstvo (AGE) i Fondacijom Pablo Iglesijas, a obuhvatila je fotografije, angažovane plakate i predmete španskih boraca, kao i slike i grafike interbrigadiste Đorđa Andrejevića Kuna, i 38 akvarela o izbeglicama i logoru u Francuskoj katalonskog slikara Đuzepa Franć-Klapersa.

Protekle sedmice se programu obeležavanja godišnjice pridružio i Muzej Jugoslovenske kinoteke, gde su prikazivani igrani i dokumentarni filmovi iz fonda Kinoteke i druga ostvarenja premijerno prikazana u Beogradu zahvaljujući podršci Španske ambasade. Prikazani su, između ostalih, i "Umreti u Madridu" Frederika Rosifa, "Španija 1936" Luisa Bunjuela, "Gernika" Alena Renea, "Zemlja i sloboda" Kena Louča, "Nada" Andrea Malroa, "Španija naše mladosti" Zdravka Velimirovića. U subotu, 21. oktobra, u Institutu Servantes održan je i godišnji susret Udruženja španskih boraca i prijatelja praćen premijernim prikazivanjem dokumentarnog filma Odet Martines "Žilijetin album".

Inače, osim pojedinačnih institucija koje su učestvovale u obeležavanju godišnjice osnivanja Internacionalnih brigada, i redakcije Trezora Drugog programa RTS - koja je tokom septembra emitovala serijal arhivskih emisija posvećenih Španskom građanskom ratu i dobrovoljcima sa tla Jugoslavije - drugih domaćih partnera nije bilo. Izabrani predstavnici države Srbije procenili su da zvanična podrška manifestaciji nije potrebna.
Dan kada je španska republikanska vlada, 22. oktobra 1936. godine, donela odluku o osnivanju Internacionalnih brigada kako bi prihvatila dobrovoljce koji su stizali iz pedesetak zemalja širom sveta, ostao je zabeležen kao dan međunarodne solidarnosti u ime građanskih sloboda, kakvoj do tada nije bilo presedana. Pravi izazov politici nemešanja i uzdržavanja od otvorenog sukoba sa fašizmom i nacizmom tek će uslediti i zauvek promeniti Evropu, no - mada bez uspeha i u odbrani španske Republike i u borbi protiv fašista, čiji će lider Francisko Franko još decenijama vladati Španijom - Građanski rat prvi put je stavio na probu ideje raznolike angažovane levice Evrope, i njene obnovljene ideale jednakosti, bratstva i slobode.

U prvoj posleratnoj deceniji, Frankova diktatura je bila brutalna. Učestvovanje na bilo koji način u odbrani Republike, ili čak samo sumnja u anti - Frankovsko raspoloženje značilo je smrt bez suđenja. Kasnije se represija sprovodila zatvaranjem svih političkih neistomišljenika. Uprkos tome, ekonomska izolacija zemlje u međunarodnim odnosima nije trajala dugo, a Frankova Španija je primljena u Ujedinjene nacije 1955. godine.
Istorija beleži da su Jugoslavija i Meksiko bile jedine zemlje koje nikada nisu priznale Frankov režim, koji je do marta 1939. godine slomio i poslednja uporišta otpora u Španiji. Zvanični Beograd je diplomatske odnose sa Španijom obnovio tek posle smrti diktatora 1975. godine. Udruženje španskih boraca 1936 - 1939. i prijatelja prvu posetu Španiji nakon kraja Frankovog režima organizuje 1977. godine.

Izvor

Više informacija o Španskoj revoluciji